Afspiegelingsbeginsel onjuist toegepast
Geschreven door:
Hein Kernkamp
De Ontslagregeling
Als een werkgever het om bedrijfseconomische redenen noodzakelijk vindt om één of meerdere werknemers te ontslaan, dan moeten de regels van de Ontslagregeling in acht genomen worden, dus onder meer ook het afspiegelingsbeginsel. Hoet gaat dat in zijn werk?
Het personeelsbestand vaststellen
De eerste stap die genomen moet worden is het vaststellen van het personeelsbestand in een overzicht met alle werknemers, inclusief ingehuurde medewerkers. Dit overzicht moet zijn ingedeeld in naar categorieën uitwisselbare functies. Uitwisselbare functies zijn functies die vergelijkbaar zijn wat betreft:
- functie-inhoud
- vereiste kennis, vaardigheden en competenties
- tijdelijke of structurele aard
- niveau en beloning
Daarbij moeten de werknemers ook in vijf groepen worden ingedeeld:
Groep 1
Externe medewerkers: gedetacheerden, uitzendkrachten, zzp’ers en ingeleende werknemers van een andere bedrijfsvestiging.
Groep 2
werknemers die de AOW-leeftijd hebben.
Groep 3
werknemers met een nul-urenoproepcontract.
Groep 4
werknemers met een arbeidsovereenkomst voor bepaalde tijd van wie het contract binnen 26 weken eindigt.
Groep 5
werknemers met een arbeidsovereenkomst voor onbepaalde tijd en werknemers met een arbeidsovereenkomst voor bepaalde tijd die langer loopt dan 26 weken.
Rangorderegeling en afspiegelingsbeginsel
Tussen de groepen werknemers bestaat een rangorde. Binnen een categorie uitwisselbare functies waarin arbeidsplaatsen vervallen, moet eerst de arbeidsrelatie met de werknemers uit groep 1 beëindigd worden. Pas daarna komen werknemers uit de andere groepen in aanmerking. Bij die ontslagen moet het afspiegelingsbeginsel worden toegepast. Hiervoor moeten de werknemers uit groepen 2 tot en met 5 met uitwisselbare functies indelen in leeftijdsgroepen:
- 15 tot 25 jaar;
- 25 tot 35 jaar;
- 35 tot 45 jaar;
- 45 tot 55 jaar;
- 55 jaar en ouder.
Vervolgens moet conform de Ontslagregeling worden berekend hoeveel werknemers er per leeftijdsgroep ontslagen moeten worden. Dit is een secuur werkje, maar het UWV heeft daarvoor een Excelbestand ontwikkeld, waarmee - bij juiste invulling - kan worden nagegaan welke werknemers volgens de Ontslagregeling voor ontslag in aanmerking komen.
Kan een werkgever andere keuzes maken?
Nee, dat kan niet en het is ook niet verstandig. Dit is de wijze waarop ontslagen wegens bedrijfseconomische redenen zijn geregeld en de wet is zo ingericht dat er ook echt sancties staan op niet naleven van het afspiegelingsbeginsel, zoals hierna zal blijken.
Dat neemt niet weg dat er werknemers zijn die toch andere keuzes maken, door bijvoorbeeld te sjoemelen met uitwisselbare functies of door op andere onjuiste wijze werknemers voor ontslag voor te dragen, die daar volgens het afspiegelingsbeginsel niet voor in aanmerking komen. Soms weet de directie van niets, maar zit een HR functionaris zijn 'eigen' regels toe te passen, omdat hij denkt dat hij zijn baas daarmee helpt. Soms is het andersom en heeft de HR functionaris alles in overeenstemming met de Ontslagregeling willen regelen, maar wordt van hogerhand een 'beleidsbeslissing' genomen, die vergaande gevolgen heeft. Wat de reden is doet er weinig toe, de toch ernstige gevolgen zijn hetzelfde.
Gevolgen van niet toepassen afspiegelingsbeginsel
Het meest simpele gevolg van het niet toepassen van het afspiegelingsbeginsel is dat het UWV geen ontslagvergunning verleent. Als wel een ontslagvergunning wordt verleend en de werknemer met vergunning van het UWV wordt ontslagen kan de werknemer bij de kantonrechter herstel van de dienstbetrekking vragen en voor zover dat niet kan een billijke vergoeding.
Voorbeeld recente jurisprudentie
In een uitspraak van de Amsterdamse kantonrechter van 3 februari 2020 wordt de werkgever wegens het niet juist toepassen van het afspiegelingsbeginsel veroordeeld tot herstel van de dienstbetrekking met terugwerkende kracht tot 1 september 2019. Subsidiair, voor zover herstel van de dienstbetrekking niet zou zijn toegewezen, was een billijke vergoeding van € 1.000.000,00 gevorderd, naast een ontslagvergoeding van ruim € 180.000. Dus misschien is het herstel van de dienstbetrekking wel het minst slechte van twee kwaden. De uitspraak illustreert wel dat er risico's verbonden zijn aan het niet juist naleven van het afspiegelingsbeginsel.
Niet onvermeld mag blijven dat er vrij veel uitspraken zijn, zowel van de kantonrechter als van het Gerechtshof, waarin werknemers nul op rekest krijgen. Maar goed, die werkgevers hebben dus naast de ontslagprocedure UWV nog een procedure in één of meerdere instanties moeten procederen tegen een duidelijk teleurgestelde werknemer.
Verdere informatie
Uit het bovenstaande blijkt wel dat het ontslaan van werknemers wegens bedrijfseconomische omstandigheden liefst zorgvuldig moet gebeuren. Wij kunnen u daarbij helpen. Mocht u uw zaak eens vrijblijvend aan ons voor willen leggen, dan kunt u uiteraard contact met ons opnemen. Ons motto is niet voor niets: "Uw probleem, onze zorg."
Meer informatie?
Hein Kernkamp helpt u graag verder.
