Onrechtmatige daad
Geschreven door:
Hein Kernkamp
Artikel 6:162 BW: de onrechtmatige daad
Volgens artikel 6:162 BW lid 1 is hij die jegens een ander een onrechtmatige daad pleegt, welke hem kan worden toegerekend, verplicht de schade die de ander dientengevolge lijdt, te vergoeden. Aan de verplichting tot schadevergoeding ligt geen overeenkomst ten grondslag. Het onrechtmatige daadrecht gaat over buitencontractuele aansprakelijkheid, een aansprakelijkheid die niet voortvloeit uit een contract of een contractuele wanprestatie.
Vijf vereisten
Voor aansprakelijkheid op grond van artikel 6:162 BW moet voldaan zijn aan een vijftal vereisten, te weten: onrechtmatige daad, toerekenbaarheid van de daad aan de dader, schade, causaal verband tussen daad en schade en relativiteit.
Onrechtmatige daad
Artikel 6:162 BW onderscheidt drie soorten onrechtmatige gedragingen:
- een inbreuk op een recht
- een doen of nalaten in strijd met een wettelijke plicht
- een doen of nalaten in strijd met hetgeen volgens ongeschreven recht in het maatschappelijk verkeer betaamt
De eerste twee categorieën zijn duidelijk. Wie inbreuk maakt op het eigendomsrecht van iemand anders handelt onrechtmatig. Bij het handelen in strijd met een wettelijke plicht wordt een wettelijke regel overschreden. Dit kan bijvoorbeeld ook het overtreden van een vergunningvoorschrift zijn.
De derde categorie is de vastlegging van de in 1919 door de Hoge Raad in het arrest Lindenbaum/Cohen geformuleerde rechtsregel, dat ook de schending van ongeschreven normen een onrechtmatige daad kunnen opleveren.
Lindenbaum/Cohen
De zaak speelt in 1915, dus ruim 100 jaar geleden, tussen twee eigenaren van handelsdrukkerijen in Amsterdam; Lindenbaum en Cohen. Cohen had een list verzonnen en een bediende van Lindenbaum door giften en beloften overgehaald om hem concurrentiegevoelige klantinformatie te verstrekken, zoals kopieën van uitgebrachte offertes en verdere klantgegevens, waar die bediende op in gegaan was, waardoor Lindenbaum schade leed. Lindenbaum pikte het niet en maakte de gang naar de rechter, wat uiteindelijk tot het arrest van de Hoge Raad heeft geleid.
Kelderluik-arrest
Een ander belangrijk arrest op het gebied van onrechtmatige daad is het Kelderluik-arrest van 5 november 1965. De zaak gaat over een bezoeker van café De Munt aan het Singel 522 te Amsterdam, die op weg naar het toilet door een openstaand kelderluik valt en zijn been breekt. Het kelderluik was geopend door een personeelslid van Coca-Cola, die bezig was emballage op te halen. De casus gaf de Hoge Raad de mogelijkheid om een nog altijd gezaghebbende uitspraak over gevaarzetting te doen. Het gaat hier om het spanningsveld tussen gevaarzetting enerzijds, en onoplettendheid anderzijds.
De vraag die aan de orde was is of aan iemand die een situatie in het leven roept die voor anderen gevaarlijk is de eis kan worden gesteld dat hij veiligheidsmaatregelen neemt. De Hoge Raad formuleert daarvoor de Kelderluik-criteria:
Om te beoordelen of sprake is van onrechtmatig handelen dient te worden gelet op:
- de mate van waarschijnlijkheid waarmee de niet-inachtneming van de vereiste oplettendheid en voorzichtigheid kan worden verwacht
- de hoegrootheid van de kans dat daaruit ongevallen ontstaan
- de ernst die de gevolgen daarvan, en
- de mate van bezwaarlijkheid van te nemen veiligheidsmaatregelen
In casu was een ernstig gevaar geschapen, dat met eenvoudige middelen had kunnen worden voorkomen. De Coca-Cola Export Corporation was dus terecht veroordeeld de schade van de ongelukkige cafébezoeker te vergoeden.
Toerekenbaarheid
Een daad is toerekenbaar aan de dader als deze is te wijten aan zijn schuld of aan een oorzaak die krachtens wet of in het verkeer geldende opvattingen voor zijn rekening komt. Anders gezegd, iemand heeft dus een fout gemaakt.
Schade
Er is alleen sprake van aansprakelijkheid als de gedraging tot schade heeft geleid. Dat kan zowel vermogensschade zijn als ander nadeel. Vermogensschade omvat zowel geleden verlies als gederfde winst. Immateriële schade is een vorm van ander nadeel dat voor vergoeding in aanmerking komt. De aanwezigheid van schade wordt in het algemeen snel aangenomen.
Causaliteit
Het causale verband betreft het verband tussen de oorzaak (de onrechtmatige handeling) en het gevolg van de schade. Dit verband wordt in de definitie van onrechtmatige daad in de wet tot uiting gebracht in het woord ‘dientengevolge’. Aan het causaliteitsvereiste is in de regel voldaan indien sprake is van een 'conditio sine qua non', de voorwaarde zonder welke het gevolg niet zou zijn ingetreden. Als men de gedraging wegdenkt en de schade wordt dan ook geleden, dan is dus niet aan deze voorwaarde voldaan.
Relativiteit
Wanneer de geschonden norm niet strekt tot bescherming tegen de geleden schade, bestaat geen plicht tot schadevergoeding. Deze in 1928 door de Hoge Raad geformuleerde regel is neergelegd in artikel 6:163 BW. Het relativiteitsbeginsel is echter niet absoluut. Een belangrijk arrest over het relativiteitsbeginsel is het tandartsenarrest van 17 januari 1958, wat ging over een tandarts, die zonder vergunning werkte. Dat was niet toegestaan, maar de norm was niet geschreven om andere tandartsen van dit soort illegale concurrentie te vrijwaren. De naar de advocaat-generaal bij de Hoge Raad genoemde 'correctie Langemeijer' bood hier uitkomst.
De correctie Langemeijer
Deze correctie houdt in dat, ook al is de wettelijke beperking van de toelating tot uitoefening van de tandheelkunde gegeven ter bescherming van de volksgezondheid, als waarborg tegen ondeskundige beroepsuitoefening, dit niet wegneemt dat voor een wél bevoegde, concurrerende tandarts een bijzonder, in het maatschappelijk verkeer te respecteren, belang kan ontstaan bij de naleving van de voorschriften betreffende de toelating tot het beroep door een ander. Met de correctie Langemeijer was het handelen alsnog onrechtmatig.
Nadere informatie
Wilt u meer weten over wat onrechtmatig handelen en aansprakelijkheid? Vraag het ons vandaag nog vrijblijvend wat wij in uw geval voor u kunnen doen. Wij helpen uw graag. Ons motto is niet voor niets: "Uw probleem, onze zorg."
Meer informatie?
Hein Kernkamp helpt u graag verder.
