Vervoer of expeditie?
Geschreven door:
Hein Kernkamp
Verschillen en overeenkomsten tussen vervoer en expeditie
De termen vervoer en expeditie worden vaak door elkaar gebruikt. Toch zit er juridisch een wereld van verschil tussen beide begrippen. De vervoersovereenkomst is de overeenkomst waarbij de vervoerder de vervoersprestatie op zich neemt. Bij expeditie gaat het om doen vervoeren. De expediteur en de opdrachtgever komen overeen dat de expediteur niet zelf zal vervoeren, maar dat hij een vervoerovereenkomst zal sluiten met een vervoerder. De expediteur is als tussenpersoon niet aansprakelijk is voor ladingschade, voor zover hij het vervoer niet alsnog zelf uitvoert. De rollen en verplichtingen van de expediteur en de vervoeder zijn wettelijk vastgelegd, ook als het gaat om de expediteur die besluit zelf het vervoer uit te voeren.
De overeenkomst van goederenvervoer
De overeenkomst van goederenvervoer is de overeenkomst, waarbij de ene partij (de vervoerder) zich tegenover de andere partij (de afzender) verbindt zaken te vervoeren (artikel 8:20 BW). Ook internationale verdragen gaat het steeds om wat contractueel is afgesproken. Zo is het CMR Verdrag toepasselijk op overeenkomsten voor het tegen betaling vervoeren van goederen over de weg.
De expeditieovereenkomst
De expeditieovereenkomst is de overeenkomst tot het doen vervoeren van goederen waarbij de ene partij (de expediteur) zich jegens zijn wederpartij (de opdrachtgever) verbindt tot het te haren behoeve met een vervoerder sluiten van een of meer overeenkomsten van vervoer van door deze wederpartij ter beschikking te stellen zaken, dan wel tot het te haren behoeve maken van een beding in een of meer zodanige vervoerovereenkomsten (artikel 8:60 BW).
De 'papieren' vervoerder
Net als de expediteur hoeft de vervoerder niet zelf te vervoeren. Stel dat A een opdracht geeft aan B voor het vervoer over de weg van Rotterdam naar Duisburg, die het weer uitbesteedt aan C, wie is dan de vervoerder? C in ieder geval, want die heeft het op zich genomen om te vervoeren. Maar van B weten we dat nog niet precies. Heeft hij zich nu verbonden om te vervoeren of om te doen vervoeren? Soms is het voorafgaande aan het sluiten van het contract duidelijk B als vervoerder of expediteur optreedt en handelen partijen vervolgens ook precies volgens de gemaakte afspraken. In de werkelijkheid ligt dat vaak wat anders. Pas nadat de vrachtwagen in Duitsland op zijn kant ligt gaan partijen zich afvragen of sprake is van vervoer of expeditie.
Het verschil in aansprakelijkheid
De aansprakelijkheid van de vervoerder is wettelijk en in internationale verdragen, zoals de CMR, dwingendrechtelijk geregeld. De vervoerder heeft de verplichting om de goederen in dezelfde goede staat op het losadres af te leveren. Doet hij dat niet, dan is in beginsel sprake van aansprakelijkheid.
De expediteur hoeft slechts het vervoer te regelen. Hij kan daarbij natuurlijk fouten maken, maar hij is slechts aansprakelijk voor zijn eigen fouten en niet voor fouten van de vervoerder. Verder kan de expediteur zijn aansprakelijkheid beperken in algemene voorwaarden, zoals door middel van de FENEX-condities (Nederlandse Expeditievoorwaarden), wat ook vaak gebeurt. Er is dus sprake van een compleet ander aansprakelijkheidsregime. Vandaar dat de vraag of sprake is van vervoer of expeditie juridisch zo relevant is. Het komt dan aan op goed contracteren en de overeenkomst ook zo uitvoeren als overeengekomen is. De expediteur moet zich contractueel verbinden tot het regelen van het transport, en niet tot het transport zelf.
Selbsteintritt
Maar er zijn ook expediteurs die zelf ook eigen materieel hebben en dat als het zo uitkomt inzetten voor vervoer van lading, terwijl ze een expeditieovereenkomst hebben gesloten met de opdrachtgever. Dit is de zogenaamde selbsteintritt, waarvoor een wettelijke regeling bestaat. Artikel 8:61 BW bepaalt dat de expediteur die het vervoer zelf uitvoert, wordt aangemerkt als de vervoerder uit die overeenkomst. Bedingen die afwijken van artikel 8:61 BW zijn nietig, zodat de expediteur in dat geval dus gewone vervoerdersaansprakelijkheid op zich neemt.
De Expediteursverklaring
Heeft de expediteur wél als expediteur gehandeld en doet zich een schade voor, dan kan de expediteur niet rustig gaan stilzitten. Artikel 8:63 BW verplicht de expediteur om de opdrachtgever onverwijld te laten weten welke vervoerovereenkomsten hij ter uitvoering van zijn verbintenis aanging. De expediteur is tevens verplicht de opdrachtgever alle documenten en gegevens ter beschikking te stellen, waarover hij beschikt of die hij redelijkerwijs kan verschaffen, voor zover deze althans kunnen dienen tot verhaal van opgekomen schade.
Sanctie op niet afleggen expediteursverklaring
Als de de expediteur deze verplichting niet nakomt, dan is hij op grond van het derde lid van artikel 8:63 BW naast vergoeding van de schade die de opdrachtgever overigens dientengevolge leed, een schadeloosstelling verschuldigd gelijk aan de schadevergoeding die de opdrachtgever van hem had kunnen verkrijgen, wanneer hij de overeenkomst die hij sloot, zelf had uitgevoerd, verminderd met de schadevergoeding die de opdrachtgever mogelijkerwijs van de vervoerder verkreeg.
Het derde lid van artikel 8:63 BW stelt op het niet-nakomen door de expediteur van deze verplichting dus als sanctie dat de expediteur in dat geval wordt behandeld alsof er sprake is geweest van de Selbsteintritt van artikel 8:61 BW. In de Parlementaire Geschiedenis van boek 8 BW wordt het als volgt geformuleerd: "Verleent de expediteur niet de in dit artikel bedoelde medewerking aan zijn opdrachtgever, dan doet het ontwerp hem een schadeloosstelling betalen, als ware hijzelf als vervoerder opgetreden."
En een beroep op de FENEX-voorwaarden helpt hier niet. Artikel 14 van de FENEX-voorwaarden bepaalt dat artikel 8:63 lid 1, 2 en 3 BW gewoon van toepassing is! Kortom, het is voor de expediteur verstandig om hier ook de nodige aandacht aan te besteden.
Conclusie
Ken het verschil tussen vervoerder en expediteur en handel daarnaar. Probeer duidelijke afspraken te maken en die ook conform overeenkomst na te komen. En gaat er iets mis, ga dan niet stil zitten, maar verzamel relevante documenten, analyseer de situatie en neem passende maatregelen. Dat kan zomaar het verschil maken.
Informatie
De situatie wordt nog veel ingewikkelder als internationale aspecten een rol gaan spelen. Situaties kunnen complex zijn en uit de hand lopen. Indien u eens met een advocaat met jarenlange ervaren op het gebied van het vervoerrecht wilt sparren over uw situatie, dan kunt u uiteraard contact opnemen om vrijblijvend met ons te overleggen. Ons motto is niet voor niets 'Uw probleem, onze zorg.'
Meer informatie?
Hein Kernkamp helpt u graag verder.
