Zorgplicht banken
Geschreven door:
Hein Kernkamp
Banken vervullen een belangrijke functie in de samenleving. Zij zijn het oliemannetje van de economie en beschikken over bijzondere expertise op het gebied van financiële producten en financiële diensten. Deze bijzondere expertise is niet aanwezig bij klanten van banken en met name ook niet bij particulieren. De bank moet er dus voor waken dat de economie blijft draaien en dat geen onverantwoorde risico's worden gelopen. Dat geldt voor meer spelers in het maatschappelijk verkeer. Iedere opdrachtnemer heeft een zorgplicht. Artikel 7:401 BW bepaalt dat de opdrachtnemer bij zijn werkzaamheden de zorg van een goed opdrachtnemer in acht moet nemen. Gegeven de bijzondere positie die banken innemen in de samenleving hebben zij daar bovenop een bijzondere zorgplicht, die is vastgelegd in financiële wet- en regelgeving en in jurisprudentie van de Hoge Raad.
Bijzondere zorgplicht banken
Uit de wet en jurisprudentie blijkt dat de bank die bijzondere zorgplicht jegens haar klanten heeft, zowel in de precontractuele fase als tijdens de uitvoering van de financiële dienstverlening en ook bij de beëindiging daarvan. Ook heeft de bank een bijzondere zorgplicht ten opzichte van derden met de belangen van wie zij rekening behoort te
houden. Daarbij moet de bank zich ook nog eens houden aan de steeds complexer wordende regelgeving.
Let leerstuk van de zorgplicht van banken is goed op gang gekomen bij optiehandel. Daar kan een klant die onoplettend is snel al het ingelegde vermogen kwijt zijn en zelfs verplicht worden tot bijstorting.
Optietransacties
Het arrest Rabobank/Everaars van de Hoge Raad van 23 mei 1997 formuleert voor het eerst de bijzondere zorgplicht van banken bij optiehandel. De Hoge Raad formuleert het als volgt. Een bank die van haar particuliere cliënten opdrachten tot het uitvoeren van optietransacties ontvangt is als professionele en op dit terrein bij uitstek deskundig te achten dienstverlener tot een bijzondere zorgplicht gehouden, gelet op de zeer grote risico’s die aan dergelijke transacties verbonden kunnen zijn.
Deze zorgplicht beoogt onder meer de cliënt te beschermen tegen het gevaar van eigen lichtvaardigheid
of gebrek aan inzicht. De omvang van die zorgplicht hangt af van de omstandigheden van het geval, waaronder de eventuele deskundigheid van de klant. Is de zorgplicht geschonden, dan is de bank aansprakelijk en zal deze afhankelijk van de omstandigheden de geleden schade, of een gedeelte daarvan dienen te vergoeden.
Overkreditering
Een ander terrein waar de bijzondere zorgplicht van banken speelt is bij overkreditering. Het is wettelijk geregeld dat banken krediet aan een consument weigeren als dit onverantwoord zou zijn gelet op de persoonlijke omstandigheden van de kredietnemer (artikel 4:34 lid 2 Wet op het financieel toezicht). Een bank die een onverantwoord krediet verleent schendt zijn zorgplicht en handelt daarmee onrechtmatig jegens de consument. Ook voordat de specifieke bepaling in de Wet op het financieel toezicht was opgenomen rustte die bijzondere zorgplicht al op banken. Uit arresten van de Hoge Raad blijkt dat banken ook al tussen 1999 en 2003 op grond van hun bijzondere zorgplicht voorafgaand aan het verlenen van hypothecair krediet aan een consument inlichtingen moesten inwinnen over diens inkomens- en vermogenspositie om overkreditering te voorkomen. Er spelen nog altijd vrij veel zaken uit het verleden, waarin banken slordig omgingen met het verlenen van kredieten.
Borgtocht
Een professionele kredietverstrekker heeft ook een bijzondere zorgplicht jegens een particuliere borg, die ertoe strekt te verzekeren dat laatstgenoemde zich bewust is van de risico’s die hij aangaat door zich borg te stellen voor een schuld van een derde. Ook de particuliere borg dient onder omstandigheden door de zorgplicht van banken te worden beschermd tegen eigen ondoordachtheid. Is dit niet gedaan, dan kan het zomaar zo zijn dat de bank geen rechten kan ontlenen aan de borgtocht.
Ondernemers
Er is natuurlijk een punt waar de zorgplicht ophoudt en waar eigen risico-inschatting of onvoorzichtigheid voor eigen rekening komt. Dit is in de regel het geval bij ondernemers die een bedrijfskrediet aanvragen en bijvoorbeeld zelf borg staan.
Zorgplicht jegens derden
De uitspraak van het Gerechtshof Amsterdam van 14 mei 2019 tussen ING Bank en Footlocker is een goed voorbeeld van een zaak waarin de bank de zorgplicht jegens derden had geschonden. De zaak betrof zogenaamde factuurfraude. Criminelen hadden gele stickers op facturen van UPS geplakt met een ander bankrekeningnummer, namelijk dat van een Amsterdammer die net de eenmanszaak UPS Consultancy had opgericht en ook een bankrekening bij ING Bank had geopend. Een medewerker van Footlocker voerder het andere nummer in in de systemen, waarna gedurende een aantal weken in totaal bijna twee miljoen euro naar de eenmanszaak werd overgemaakt. Het geld werd naar het buitenland overgeheveld en naar verluidt zou er in België en Duitsland goud voor zijn gekocht. De Amsterdammer die waarschijnlijk als stroman fungeerde is veroordeeld tot een gevangenisstraf wegens gewoonte witwassen, maar het geld is weg.
Ongebruikelijke transacties
Footlocker heeft ING Bank met succes aansprakelijk gehouden. De bank had Interne meldingen en alerts ter zake van ongebruikelijke transacties op de pas geopende bankrekening niet goed opgevolgd. Omdat de bank wist van de ongebruikelijke transacties op bankrekening van deze startende ondernemer en van potentiële risico’s voor derden heeft de bank naar het oordeel van het Gerechtshof mede schuld aan de nadien verdampte bedragen. ING Bank heeft onvoldoende voortvarend onderzoek gedaan naar de gesignaleerde ongebruikelijke transacties en heeft de bankrekening niet tijdig geblokkeerd. Footlocker heeft ook schuld, want had beter op kunnen letten. Het slotoordeel is dat de bank de helft van de na de signalering geleden schade moet dragen.
Heeft u een vraag?
Als u een vraag heeft naar aanleiding van dit artikel kunt u deze vrijblijvend aan ons voorleggen. Dan kunnen wij u aangeven wat wij voor u zouden kunnen doen. Bel of mail vandaag nog. Wij helpen u graag. Ons motto is niet voor niets: "Uw probleem, onze zorg."
Meer informatie?
Hein Kernkamp helpt u graag verder.
